Bireysel yağmurlama sulama sistemleri , genellikle , pompa birimi , ana boru hattı , lateral boru hatları ve yağmurlama başlıklarından oluşmaktadır . Bu unsurların özellikleri aşağıda açıklanmıştır .
POMPA BİRİMİ
Yağmurlama sulama sistemlerinde , gerekli işletme basıncı genellikle pompa birimi ile sağlanır . Pompa birimi , pompa ve pompayı çalıştıran motordan oluşur . Akarsu , göl , kanal , keson kuyu vb . su kaynaklarından yararlanıldığında, diğer bir anlatımla , pompa dinamik emme yüksekliğinin fazla olmadığı koşullarda , yatay milli santrifüj tipi pompalar , derin kuyularda ise derin kuyu pompaları ya da dalgıç tipi pompalar kullanılmaktadır . Pompaların çalıştırılmasında , elektrik enerjisinin sağlandığı koşullarda elektrik motorları , sağlanamadığı koşullarda ise içten yanmalı ( genellikle diesel ) motorlardan yararlanılır . Enerji masraflarının çok düşük olması , işletme ve bakım kolaylığı sağlaması açısından , elektrik motoru ile çalışan pompalar tercih edilmektedir .
Ana Boru Hattı
Ana boru hattı , kaynaktan alınan sulama suyunu lateral boru hatlarına iletir . Gömülü ya da yüzeye serili olabilir . Gömülü olduğunda , en az 10 atm işletme basınçlı sert PVC borulardan , toprak yüzeyine serildiğinde ise en az 6 atm işletme basınçlı alüminyum ya da yüksek yoğunluklu PE borulardan oluşturulur Güneşin ultraviyole ışınlarına duyarlı olduğu için , PVC boruların yüzeye serilmesi istenmez . Bunun yanında , ender de olsa , gömülü ana boru hatlarında yüksek yoğunluklu PE ya da çelik borular da kullanılabilmektedir .
Lateral Boru Hatları
Lateral boru hatları , üzerinde yağmurlama başlıkları bulunan boru hatlarıdır . Portatif ya da yarı sabit yağmurlama sulama sistemlerinde toprak yüzeyine döşenirler ve en az 6 atm işletme basınçlı alüminyum ya da PE borulardan oluşturulurlar . Sabit yağmurlama sulama sistemlerinde ise , lateral boru hatları genellikle gömülü olur . Bu koşulda sert PVC borular tercih edilir . Yalnız , park ve bahçelerde , çim alanların sulanması amacıyla kurulan sabit yağmurlama sulama sistemlerinde , çok küçük boru çapı gerektiğinde ( 63 mm dış çaptan düşük ) , döşeme kolaylığı açısından , yapıştırma muflu sert PVC borular yerine , esnek ( kangal tipi ) PE borular kullanılabilmektedir . Yağmurlama sulama sistemlerinde , ana ve lateral boru hatları toprak yüzeyine serildiğinde , bağlantı yerlerinde , basınç kalkınca boru içerisindeki suyu hızla boşaltabilen özel yağmurlama contaları kullanılır . Gömülü ana ya da lateral boru hatlarında ise , contaların her koşulda sızdırmaz olması gerekir . Bunun yanında , boru hatlarında pompa bağlantısı , dirsek , parçası , kros ( + parçası ) , redüksiyon , yükseltici boru , yükselticili bağlayıcı ( abot ) , kör tapa gibi bağlantı elemanları bulunur . Ayrıca , boru hatları üzerine , basıncın kontrol edildiği basınç regülatörleri , su hacminin ya da debinin ölçüldüğü su sayaçları ya da debi ölçerler , basıncın ölçüldüğü manometreler ve suyun denetlendiği vanalar yerleştirilir.
Yağmurlama Başlıkları
Yağmurlama sulama sistemlerinin en önemli ve dikkatle seçilmesi gereken unsuru yağmurlama başlıklarıdır . Yağmurlama başlıkları , lateral boru hattı üzerine yerleştirilirler ve sulama suyunu lateral boru hattından alıp basınç altında püskürterek atmosfere verirler . Metal ya da plastik gövdeli olabilir . Püskürtme işlemi başlık üzerinde bulunan memeler aracılığıyla , su parçalanarak yapılır .
İşletme basıncı : Yağmurlama sulama sistemlerinde işletme basıncı , başlık memesinin çıkışında istenen basınçtır .
Sabit ( sprey ) yağmurlama başlıkları : Kendi ekseni etrafında dönmeyen yağmurlama başlıklarıdır . İşletme basınçları en çok 3 atm olmaktadır . Meme çapları 1.0 mm civarındadır . Kullanım alanı sınırlıdır ve genellikle , örtü altındaki bitki yetiştiriciliğinde ortamın bağıl nemini arttırmada , çok dar şeritler halindeki çim alanların sulanmasında , ağaç altı mikro yağmurlama yöntemi ile meyve ağaçlarının sulanmasında ve bitki üzerinden makine ile taşınan lateral sistemlerinde kullanılır .
Döner yağmurlama başlıkları : Bu başlıklar , kendi eksenleri etrafında dönerler . Uygulamada çok yaygın olarak kullanılırlar . İşletme basınçları ve meme çapları geniş sınırlar arasında değişir . Tek ya da çift memeli olabilir .
Tipik bir döner yağmurlama başlığının kesiti Şekil 3.3'te verilmiş ve başlığı oluşturan unsurlar şeklin yanına yazılmıştır . Başlığın dönmesini , memeden ( 7 ) basınç altında çıkan su huzmesi ve çarpma kolu ( 9 ) sağlamaktadır . Başlık girişindeki birleştirme somunu ( 1 ) , şekildeki gibi içten pasolu olabildiği gibi dıştan pasolu da olabilmektedir . Şekilde , kör tapa ( 8 ) yerine bir diğer meme takıldığında başlık çift memeli olabilmektedir . Yavaş dönen yağmurlama başlıkları : Uygulamada çok yaygın kullanılan döner tipteki yağmurlama başlıklarıdır . Dönme hizi 0.8-1.2 dd ( devir / dakika ) arasında değişir . Başlık dönme hızı , yatak yayi ( 5 ) ve çarpma kolu yayı ( 10 ) gerdirilerek ya da gevşetilerek ayarlanır . Hızlı dönenlere oranla , ıslatma çapları daha büyük olduğu için tercih edilirler .
Hızlı dönen yağmurlama başlıkları : Dönme hızları 1.2 d / d'dan daha yüksektir . Uygulamada çoğunlukla , çim alanların sulanmasında kullanılan ve belirli islatma açısı verilen başlıklar hızlı dönen tiptedir .
Düşük basınçlı yağmurlama başlıkları : İşletme basınçları 2 atm'den düşüktür . Meme çapları , genellikle , 3.5 mm'yi , islatma çaplan ise 16 m’yi geçmez Sabit ya da döner tipte olabilir . Tarla bitkileri ve sebzelerin sulanmasından çok , meyve ağaçlarının alttan sulanmasında kullanılırlar . Meyve ağaçlarının alttan sulanmasında , her ağaç altına yerleştirilen düşük basınçlı küçük yağmurlama başlıkları yaygın olarak kullanılmaktadır . Küçük yağmurlama başlıklarının meme çapları 1 - 2 mm , işletme basınçları 1 - 2 atm ve ıslatma çapları 2 - 8 m kadardır Bu tip yağmurlama başlıklarının kullanıldığı yağmurlama yöntemi , işletme basıncı düşük olduğundan ve alanın tamamı islatılmadığından , mikro sulama yöntemleri içerisinde yer almakta ve ağaç altı mikro yağmurlama sulama yöntemi adı verilmektedir . Bu yöntem ilerideki bölümlerde açıklanacaktır .
Orta basınçlı yağmurlama başlıkları : İşletme basınçları 2 - 4 atm arasındadır . Meme çaplan , 3.5 - 6.0 mm , islatma çapları 20 - 36 m ve başlık aralıkları 12 - 24 m arasında değişir . Genellikle , tek ya da çift memeli döner tipte başlıklardır . Çoğunlukla , tarla bitkileri ve sebzelerin sulanmasında kullanılır .
Yüksek basınçlı yağmurlama başlıkları : İşletme basınçları 4 - 6 atm arasındadır . Meme çapları , 6.0 12.0 mm , islatma çapları 20 - 60 m ve başlık aralıkları 18 - 36 m arasında değişir . Genellikle , çift memeli döner tipte başlıklardır . Çoğunlukla , tarla bitkileri ve sebzelerin sulanmasında kullanılır .
Çok yüksek basınçlı yağmurlama başlıkları : İşletme basınçlan 6 atm'den yüksektir . Meme çapları , 12.0 - 32.0 mm , islatma çapları 60-180 m ve başlık aralıkları 30 - 120 m arasında değişir . Genellikle , çift memeli döner tipte başlıklardır . Çoğunlukla , küçük memenin çapı 6.0 12.0 mm olur . Bu tip başlıklara , uygulamada jet tipi yağmurlama başlığı adı da verilmektedir . Büyük tarım işletmelerinde , tarla bitkilerinin sulanmasında kullanılır .
Tarla tipi yağmurlama başlıkları : Su püskürtme açıları ( meme ekseninin yatay düzlemle yaptığı açı ) 30 ° - 33 " dir . Bu açıda , en yüksek islatma çapı elde edilmektedir . Bitkilerin üstten sulanmasında kullanılır .
Bahçe tipi yağmurlama başlıkları : Su püskürtme açıları 10 ° - 12'dir . Meyve ağaçlarının alttan , alanın tamamı islatılacak biçimde sulanmasında kullanılır . Genellikle , lateraller her iki ağaç sırasında bir ve yağmurlama başlıkları 4 ağacın ortasına gelecek biçimde döşenirler . Lateral boru hatları bir konumdan diğerine taşınırlar . Açının düşük olmasının nedeni , ağaç dal ve yapraklarını islatmamak içindir . Ancak , meyve ağaçlarının sulanmasında , damla ve ağaç altı mikro yağmurlama yöntemleri yaygın olarak kullanılmaya başlandığından , bu tip bahçelerin alanın tamamı ıslatılacak biçimde bahçe tipi yağmurlama başlıkları ile sulanması çok ender uygulanmaktadır . Ağaç altı mikro yagmurlama yönteminde kullanılan küçük yağmurlama başlıklarında ise , su püskürtme açısı çok daha düşük , hatta ters açıda olabilmektedir.
